Jerzy Hejnowicz
Paradise II
Instalacja Jerzego Hejnowicza sugestywnie uwidacznia – a precyzyjniej mówiąc – buduje wieloznaczność słowa, stanowiącego jej tytuł. Zostało ono zmaterializowane w postaci metalowej konstrukcji, stanowiącej rodzaj przestrzennego rysunku z wpisanymi weń literami. Podobny rodzaj rozszerzonego rozumienia rysunku artysta ten niejednokrotnie już stosował z powodzeniem i w bardzo zróżnicowany sposób: łączył na przykład lekkie obiekty ze stalowego drutu z rysunkiem ich cieni na ścianie, uzyskiwanych przez specjalnie zaaranżowane oświetlenie (Cela) czy przez rysunki wykonane na powierzchniach ekranów monitorów telewizyjnych emitujących programy TV (Humanoskop). Tak realizowany rysunek – medium najbardziej bezpośrednio zespolone z wyobraźnią i ręką tworzącego – wchodzi w realną przestrzeń, w jakiej znajduje się widz, a ponadto zyskuje materialną konkretność, fizyczny ciężar i walory znaczeniowe użytej materii.
W Paradise II materią przestrzennego rysunku są elementy tworzące napawający niepokojem obiekt, nadający tytułowemu słowu – na przekór naszym przyzwyczajeniom – złowieszczy charakter. „Złowieszczy” – bo wieści jakieś zło, jest bowiem zawierającym wymowną groźbę ogrodzeniem. Zdradza w ten sposób, że w istocie jest wytworem lęku, że „raj” za ogrodzeniem zainfekowany jest poczuciem obaw przed wpływem czegoś z zewnątrz. Komunikuje mimowolnie, lecz jednak bezdyskusyjnie, że ten „raj” jest iluzoryczny, pozorny; nie ma w nim bowiem tej najbardziej podstawowej wolności, jaką jest wolność od lęku. Takie ogrodzenie wyraża też świadomość, że ceną istnienia takiego „raju” dla jednych, jest pozostawanie innych na zewnątrz: w „nie-raju”. Jednak sposób usytuowania ogrodzenia na wystawie pozwala je widzom bez problemu obejść i spoglądać na nie z dwóch stron, tym samym pozbawione jest ono funkcji skutecznego separowania obydwu stref. Stawia zatem pytania: Gdzie właściwie ów raj jest? lub – Czy wytyczona granica nie ma wyłącznie charakteru bariery mentalnej, a nie rzeczywistej?
Niejednoznaczność powstałej sytuacji wzmacniają projekcje na kliku monitorach i ścianach prezentujące ten sam film, przedstawiający biegnącą w stronę widza postać. Nie sposób rozstrzygnąć, czy postać ucieka, czy kogoś goni. Co więcej ustawienie monitorów i projektorów wyznacza różne kierunki naładowanego determinacją biegu. Udziałem widzów (uczestników) staje się stan dezorientacji, chaosu, psychicznej konfuzji. Szukamy wtedy odpowiedzi na pytanie, do jakich zjawisk odnosi się tak skonstruowana sytuacja?
Zapewne pierwszym sposobem jej odczytania będą odniesienia do fali emigracji napływającej do Europy. Jednak uwzględniając zasygnalizowane przed chwilą niejednoznaczności, może jednocześnie kierować uwagę na zjawiska w naszych miastach i osiedlach, w których stale przybywa stref ogrodzonych, oddzielonych (niekoniecznie w tak wizualnie drastyczny sposób) z powodu pojawiania się analogicznych obaw lub pretendowania do wyższego statusu materialnego czy społecznego.
Nie rozstrzygając, jakie z tych odniesień uznamy za istotniejsze dla instalacji Paradise II jako całości, warto też zwrócić uwagę na sam metalowy przestrzenny rysunek, stanowiący jej tak ważny składnik.
Wpisanie słowa „Paradise” w metalowe ogrodzenie ze zwojami drutu ostrzowego (zwanego też żyletkowym), wyjątkowo perfidnie agresywnej wersji drutu kolczastego, zawiera czytelną ironię, a nawet sarkazm. W pojęcie raju wpisany został ból. Przybyszów czekać tu może niestety wiele ciężkich przeżyć, i już nam wstyd za to, co ich może spotkać. Mało tego – sfera postrzegana przez przybywających z zewnątrz jako raj, dla wielu mieszkających w nim, rajem często wcale nie jest; raczej iluzją, którą ścigają, starając się przebrnąć przez gęstwinę codziennych zobowiązań i ograniczeń.
Zmaterializowany rysunek ogrodzenia uzmysławia pewien historyczny paradoks. Ludzie z naszej części Europy, którzy doświadczyli opresji totalitarnych systemów i znali ogrodzenia zagradzające im drogę wyjścia, teraz muszą się zmierzyć z sytuacją, że są wewnątrz ogrodzenia zagradzającego innym drogi wejścia. Niełatwo się im z tą sytuacją oswoić, i niełatwo poddać refleksji.
Mamy zatem postawiony na gruncie artystycznym i artystycznymi środkami ogólniejszy poznawczy temat czy problem. W jakiej sytuacji jesteśmy jako widzowie, a w jakiej jako jej uczestnicy w sferze społecznej? Jaka może być dynamika tej sytuacji? Jak powinniśmy reagować? Pewna jest tylko obecność ogrodzenia.
Grzegorz Borkowski
Od lewej: Jerzy Hejnowicz, Anna Bujak, Ryszard Ługowski
Jerzy Hejnowicz
Urodzony w 1962 roku w Poznaniu, Studia w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych (obecnie UAP) w Poznaniu w latach 1985 –1990 na Wydziale Malarstwa Grafiki i Rzeźby, specjalizacja – grafika warsztatowa. Dyplom (z wyróżnieniem) w zakresie grafiki warsztatowej oraz rysunku zrealizowany w 1990 r. w pracowniach: prof. Zb.Lutomskiego (grafika) i prof. J.Kozłowskiego (rysunek).
Od 1990 roku pracownik dydaktyczny tejże uczelni.
Od 2007 roku Kierownik XIV Pracowni Rysunku.
Od 2008 -2016 pełnił funkcję Kierownika Katedry Rysunku UA w Poznaniu.
Działalność artystyczna w zakresie: grafiki warsztatowej, rzeźby, sztuki obiektu i instalacji, książki artystycznej.
Od 1988 roku udział w kilkudziesięciu wystawach zbiorowych w kraju i poza jego granicami min.: Niemcy, Rosja, Węgry, Wlk.Brytania, Włochy, Szwecja, Izrael.
Zrealizował ponad dwadzieścia wystaw indywidualnych.
Ważniejsze wystawy indywidualne:
2018 „Paradise II”, Miejski Ośrodek Sztuki , Gorzów Wlkp.
2017 „Stan zawieszenia”, Galeria KINO, Dolnośląskie Centrum Filmowe, Wrocław
2016 „Paradise”, Galeria Sztuki Współczesnej „Wozownia, Toruń
2009 „Paradoks w grochy“ Otwarta Pracownia, Kraków
2009 „Paradoks w grochy“ Galeria Działań, Warszawa
2009 „Czyje niebo“ podczas V Fetiwalu Sztuk Wizualnych „Inspiracje“, Szczecin
2008 „Mayday“ – rekonstrukcja“ Galeria grafiki Biblioteki Sztuki UZ, Zielona Góra
2006 „Mayday“ – rekonstrukcja“, Galeria „ON“, Poznań
2004 „Szepty i krzyki“, Galeria „AT“, Poznań
2003 „Horyzont zdarzeń“, Galeria „ON“, Poznań
2001 „Mayday“, Galeria „Labirynt 2, Lublin
2000 bez tytułu, Galeria „Kont“, Lublin
1998 „Poczekalnia 2“, Galeria „AT“, Poznań
1997 „Pracownia J.C.“, Galeria Sztuki współczesnej, BWA Sandomierz
1997 „Ze–wnętrza“, Państwowa Galeria Sztuki „Wieża Ciśnień“, Konin
1997 „Ze–wnętrza“, Galeria „ON“, Poznań
1995 bez tytułu, Galeria Miejska „Arsenał“,Poznań
1994 „Sortie“, Galeria „AT“, Poznań
1994 bez tytułu, Galeria Działań, Warszawa
1993 „Amsterdam“, MTP, Poznań
1992 „Po kole“, Międzynarodowe Centrum Sztuki , Poznań
1992 „Figury“, Galeria „AT“, Poznań
1992 „Adriatyk“, Galeria „Aula“, ASP Poznań
1991 „Rozmowy z martwą naturą“,“, Galeria „ON“, Poznań
1990 „Fala“, Galeria „Dno“, PWSSP Poznań
Ważniejsze wystawy zbiorowe:
2017 „35-lecie Galerii AT, Galeria AT, Poznań
2017 bez tytułu, podczas wystawy „Fetysz, Galeria Curators LAB, Poznań
2013 „Cela” podczas konferencji „Teraz rysunek, Aula UAP, Poznań
2012 “Still ON” Dawna Synagoga, Poznań
2011 “DNA” podczas Międzynarodowej Wystawy Rysunku pt: TABLICA/board” BWA Legnica
2011 Diagram Jerzemu Ludwińskiemu, Galeria Działań, Galeria Sztuki Współczesnej – Wozownia, Toruń.
2011 Diagram (Jerzemu Luwińskiemu) Mazowieckie Centrum Sztuki „Elektrownia“, Radom
2010 „Poz_Wro. Rozpoznanie miejsca“, ASP Wrocław
2010 „Diagram“ (Jerzemu Luwińskiemu), Galeria Działań, Warszawa
2010 „Kontakt“ podczas wystawy„ „Przestrzeń a czas personalny“, Mazowieckie Centrum Sztuki „Elektrownia“, Radom
2010 „Kontakt“ podczas wystawy„Cokolwiek“, Galeria Przychodnia, Poznań
2010 „Myśli nieuczesane“ , Galeria Działań, Warszawa
2009 2x„Poznań – Wrocław“ , BWA Leszno
2009 6 Międzynarodowe Triennale Grafiki – Kolor w Grafice, Toruń
2009 „My dzisiaj“ ASP Poznań
2009 Wystawa książki artystycznej, Biblioteka Narodowa, Warszawa
2007 „Mad“ podczas wystawy „Blisko/Daleko“, Galeria „AT“, Poznań
2007 „Manual CC“, Galeria „Kronika“, Bytom
2007 „Who are you today“ – Projekt dla Toskanii, Tuscan Alabaster Art Museum“, Volterra, Włochy
2007 „Cela“ podczas wystawy „Przestrzenie rysunku 2“ , Centrum Kultury Szamotuły
2005 „Humanoskop“ podczas wystawy „Galerie Non–Profit“, Stara Rzeźnia, Targi Sztuki – Poznań
2004 „Art Poznań Now“, Galeria „PATIO“, Łódź
2004 „Kolekcja II“ ASP Poznań
2003 „Przebudzenie się dla książki“,Galeria Działań, Warszawa
2003 „Tomograf“ podczas wystawy „Lekkość rzeczy“, CSW – Zamek Ujazdowski, Warszawa
2003 „siedem/siedem“, Muzeum Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra
2002 „Watching Europe“, Palazzo Calabriesi, Viterbo, Włochy
2002 „Watching Europe“, CSW „Inner Spaces“, Poznań
2002 „Czarno – białe“, Galeria „AT“, Poznań
2001 „Cancel“ podczas wystawy „Dialog wewnętrzny 2“, BWA Zielona Góra
2001 „Nona“,Galeria „U Jezuitów“,Poznań
2000 III Międzynarodowa Wystawa Książki Artystycznej, Szekesfehervar, Węgry
1999 CSW „Inner Spaces“, Poznań
1999 „Konwersatorium“ podczas wystawy „ONI“, Galeria Prowincjonalna, Słubice
1998 „Poczekalnia“ podczas wystawy „Kilka prywatnych impulsów“, Galeria Miejska „Arsenał“, Białystok
1998 „Między gestem a dyskursem“, Instytut Kultury Polskiej, Berlin
1998 „Między gestem a dyskursem“,Galeria Prowincjonalna, Słubice
1998 „Na orbicie dryfującej książki“,Instytut Kultury Polskiej, Sztokholm, Szwecja
1998 „Olgierd Nowak 20 lat później“, Galeria „Wyspa“, Gdańsk
1997 „Na orbicie dryfującej książki“, Biblioteka Uniwersytecka, Kassel, Niemcy
1997 „Młoda Grafika Poznańska“, Galeria Prowincjonalna, Słubice
1996 „Obiekt Sztuki II“, Galeria Sztuki współczesnej, BWA Sandomierz
1996 „Moment Duchowy“ – plener, Monastyr w Jabłecznej
1996 „Grafika poza formatem“, Galeria Miejska „Arsenał“,Poznań
1996 „Grafika poza formatem“, Galeria „Kubus“, Hannover, Niemcy
1996 „Peryferia“, Galeria na Mieczykowej, Zielona Góra
1995 „Pracownia 108“, Galeria“Garbary 48“, Poznań
1995 „Nowa Grafika Polska“, Galeria Prowincjonalna, Słubice, Galeria „Gallus“, Frankfurt n /O, Niemcy
1995 „Nowa Grafika Polska“, BWA Gorzów Wlkp.
1994 „Vision Fest‘94“, Liverpool, Wlk.Brytania
1994 „Międzynarodowe Triennale Grafiki“, BWA Kraków
1994, „Biennale Grafiki Polskiej“, BWA Katowice
1993 III Międzynarodowe Biennale Grafiki, Gyor, Węgry
1993 „14 artystów z Polski“, Muzeum „Yad–Labanim“, Tel–Aviv, Izrael
1993 „Offene Ateliers‘93“, Bielefeld, Niemcy
1993 Wystawa Grafiki, Galeria „Rathaus“,Galeria „Lampenfabrik“,Galeria „Druckladen“, (Muzeum Gutenberga), Mainz, Niemcy
1992 „Współczesny Plakat i Grafika Polska“, Moskwa, Rosja
1991 „V Quadriennale drzeworytu i linorytu polskiego“, BWA Olsztyn
1991 „Międzynarodowe Triennale Grafiki“, BWA Kraków
1991 „10 x grafika poszukująca“,Galeria „ON“, Poznań
1990 „W stronę Poznania“, MTP Poznań
1990 „Byam Shaw School of Art“, Londyn, Wlk.Brytania
fot. Ignacy Skwarcan
